Mieliśmy ogromną satysfakcję ze spotkania z Panią prof. dr hab. Aleksandrą Niewiarą, które odbyło się pod patronatem Dnia Języka Ojczystego (a my – Święto Polszczyzny – najchętniej rozciągnęlibyśmy w czasie, bo dzień to za mało!). Poczuliśmy się jak studenci i jak odkrywcy tajników „OJCZYZNY-POLSZCZYZNY”, podążający za znakomitą, merytoryczną przewodniczką.
W spotkaniu uczestniczyły najstarsze klasy: o profilu humanistycznym – kl. 3 i 4, a także 3b [biol.-chem.] jako reprezentacja zespołów o niehumanistycznych profilach oraz nauczycielki-współorganizatorki przedsięwzięć szkolnych w ramach Staszicowskiego Dnia Języka Ojczystego.
Motyw przewodni wykładu – IDIOM POLSKI – pozwolił nam na spotkanie z metodami współczesnego językoznawstwa kognitywnego oraz efektami badań naukowych z obszarów lingwistyki kulturowej, których zasięg przekracza granice wiedzy o języku, bo refleksja naukowa w tej dyscyplinie ma również postać diagnozy kulturoznawczej z kontekstami historycznymi, socjologicznymi, literackimi czy muzycznymi, rozległością zaś sięga filozofii języka.
Kognitywistyka jest interdyscyplinarną dziedziną: bada procesy umysłowo-poznawcze (percepcję, świadomość, pamięć, wnioskowanie, zdolności językowe, rozwiązywanie problemów, procesy komunikacyjne, reprezentacje poznawcze itp.), przez co staje się także oryginalną metodologią, służącą badaczom dyscyplin szczegółowych w nauce.
Arcyciekawa prezentacja badawcza Mistrzyni wgłębiała się w to, co jest, zarówno codziennym doświadczeniem każdego, jak i rdzeniem naszej tożsamości narodowej – mowy ojczystej.
Słuchacze mogli odnieść szkolną wiedzę o frazeologii do zjawisk zapisanych w szeroko pojmowanej frazeologii i w idiomie polskim.
Niezwykle ciekawe okazało się to, że idiom polski w sensie kulturowego zespołu utrwalonych wyróżników jest także odczuwany i wyodrębniany przez odbiorców niepolskich, również w ich kontakcie z malarstwem polskim czy muzyką polską, szczególnie gdy artyści, twórcy tych dzieł, zaczerpnęli inspirację z rodzimych korzeni.
Warto wiedzieć, że generacje licealistów STASZICA miały wkład w naukowy materiał badawczy, o czym wspominała Mistrzyni, a czego potwierdzenie wcześniej trafiło do jednej z Jej książek – Aleksandra Niewiara „Imagologia – pamięć zbiorowa – umysł i kultura” (2019):
„[…] pierwotnym celem było zgromadzenie danych na temat polskich, współczesnych stereotypów narodowych […] Podstawowe rozróżnienie dotyczy badania poszukującego skojarzeń słownych, które przeprowadzono w dwóch turach w maju 1990 r. i w czerwcu 2012 r. […] Badanie poszukujące asocjatów słownych, werbalnych przeprowadzono w obu krokach w LO im. Stanisława Staszica w Sosnowcu. Ogólna liczba ankietowanych w 1990-S = 135 (104 dziewczęta i 31 chłopców), a w 2012-S = 121 (43 dziewczęta, 78 chłopców). […] W sumie w 1990-S uzyskano zbiór odpowiedzi liczący 1424 asocjaty (odrębne leksemy), które zostały aktywowane w postaci 3126 reakcji na bodziec, zaś w 2012-S zbiór obejmuje 1269 słów asocjatów i 2579 reakcji na bodziec. Ankietę przeprowadzono w identycznej formie na obu etapach, by zachować możliwość porównywania uzyskanego materiału. […] Badania prowadzono w szkołach, podczas lekcji, za zgodą aktualnych dyrektorów szkół oraz w obecności tych samych nauczycieli języka polskiego: mgr Barbary Strączek w LO im. Stanisława Staszica […] za przyjacielską współpracę dziękuję.
Badanie zostało przeprowadzone w dużym odstępie czasowym […] druga tura nastąpiła po 22 latach […], a zatem w odstępie mniej więcej jednego pokolenia biologicznego i około dwóch, a nawet prawie trzech, pokoleń socjologicznych. Jest to już okres, w którym można obserwować odmienności w generacyjnym doświadczaniu i wartościowaniu świata; jednocześnie mamy też do czynienia z następstwem pokoleń i przekazem wartości. Badana młodzież w 2012 r. to przecież „dzieci” uczniów z 1990 […] czas przeprowadzenia badania: w momentach historycznych (wprawdzie o różnej randze) związanych z ważnymi, wspólnotowo przeżywanymi, chwilami dziejowymi. […] Różnica między dwoma okresami dotyczy także uczestnictwa w innej kulturze globalnej. Tę z początku lat dziewięćdziesiątych w Polsce można określić jeszcze jako kulturę pisma i telewizji, ta w 2012 jest już obrazkową kulturą internetu. Ma to wpływ na postrzeganie Innych, których nie musimy sobie wyobrażać, gdyż w każdej chwili możemy ich zobaczyć. […] zadanie szczegółowe, wyzwanie naukowe, które stawiam przed sobą, jest związane z wprowadzonymi w rozdziale wstępnym zagadnieniami. Dotyczą one dziedziny, która można nazwać imagologią etnolingwistyczną. W jej ramach podejmiemy się dyskusji nad istotą konceptualizacji kulturowych, ich naturą wizualną i werbalną, rozważymy kwestię ich dziedziczenia w kulturze oraz podejmiemy zagadnienia działania pamięci kolektywnej, w tym wspólnotowego pamiętania i zapominania (wchodząc tym samym w obszar badań memorologii humanistycznej), spróbujemy wykazać zależność „zbiorowych wyobrażeń o narodach” od środowiska […] będzie dotyczyć wspólnotowej wyobraźni, konceptualizacji, pamięci, opisu jednostkowych umysłów, z których każdy jest traktowany – jak to napisano w rozdziale wstępnym – jako locus kultury.”
Z pięknym podziękowaniem dla Pani prof. dr hab.Aleksandry Niewiary i z nadzieją na kolejną wędrówkę z młodzieżą STASZICA po przestrzeniach współczesnej humanistyki –
Barbara Strączek
Nauczycielka języka polskiego
